Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία part5

ΕΜΠΕΔΟΚΛΗΣ:

Κατάγεται από τον Ακράδαντα της Κάτω Ιταλίας.

Ήταν οπαδός του Παρμενίδη και των Πυθαγορίων. Έζησε στο πρώτο μισό του 5ου αιώνα. Μαζί με τον Πυθαγόρα και τον Ηράκλειτο ανήκει και συνδέεται με απόκρυφες καταστάσεις. Αγαπούσε τα ηφαίστεια και πήγε στην Αίτνα να το δει και έπεσε μέσα.

Ήταν δημοκράτης. Του προσφέρθηκε να γίνει στην πόλη βασιλιάς και αρνήθηκε. Έγραψε έμμετρα, 2 μεγάλα έργα : "περί φύσεως" και "καθαρμοί" (=εξαγνισμοί). Ήταν ιατροφιλόσοφος.

Στο "περί φύσεως" φαίνεται η ενασχόλησή του με την μεταφυσική και την κοσμολογία. Ήταν βαθιά επηρεασμένος από τον Παρμενίδη. Ως προς την γνωσιοθεωρία του, ήταν ο πρώτος εμπειριστής φιλόσοφος στην προσωκρατική φιλοσοφία. Αναφέρει ότι είναι τόσο μικρή και αδύνατη η διάρκεια της ανθρώπινης ζωής που δεν αφήνει περιθώρια για κάτι βαθύ. Ως εμπειριστής λέει ότι πρέπει να εμπιστευόμαστε όλες τις αισθήσεις. Διαφωνεί με τον Ηράκλειτο (η όραση είναι πιο αξιόπιστη από την ακοή).

Για τον Εμπεδοκλή και τα δυο άξιζαν αλλά προβάλλει και βάζει πιο πάνω το ρόλο της γλώσσας και αυτών που ο άνθρωπος προσλαμβάνει με τις αισθήσεις. Παραδέχεται όυι οι άνθρωποι με τις αισθήσεις πετυχαίνουν μια περιορισμένη αντίληψη πραγμάτων.

Η λογική με τη γλώσσα. Οι φυσικές δυνάμεις του ανθρώπου είναι περιορισμένες και υπόσχεται να τον κάνει ικανό και για υπερφυσικά πράγματα (ανάσταση νεκρών)

Όροι κοσμολογίας του Εμπεδοκλή: μίξη - διάλλαξη, ριζώματα, φιλότητα (αγάπη) - νείκος (φιλονικία), σφαίρος - δίνος, ενότητα - πολλαπλότητα.

Είναι εισηγητής των ριζωμάτων των 4 στοιχείων (νερό,γη,αέρας,φωτιά)=> τα αποκάλεσε ριζώματα-> τα υλικά στοιχεία είναι 4, τους έδωσε θεϊκά ονόματα.

Πυρ - Ζευς, Φωτιά - Δίας, γη - Ήδως, αήρ - Ήρα, ύδωρ - Νήσις

Δημιουργία του κόσμου-> τα πάντα γίνονται από τα 4 στοιχεία. Όλα είναι ισότιμα, κανένα δεν έχει την υπεροχή, 4 στοιχεία= βάση των όντων, ωστόσο χρειάζεται ένας μηχανισμός ο οποίος εκφράζεται ανθρωποκεντρικά με 2 δυνάμεις: φιλότητα - νίκος.

Η φιλότητα τα χωρίζει/διασπά. Δέχεται 2 δυνάμεις με ανθρωποκεντρικούς όρους αλλά πρόκειται για φυσικές δυνάμεις. Από την ενότητα πάμε στην πολλαπλότητα= από το ένα στα πολλά.

Για τον Εμπεδοκλή δεν υπάρχει ούτε γένεση ούτε φθορά (θάνατος = εξαφάνιση ύλης)

Γένεση: αλλαγή μιας ύλης (μορφής)

Θάνατος: διάλυση ύλης

=====>>> δεν έχουμε αυτά τα 2, ο αιώνιος κύκλος του Εμπεδοκλή.

Παρουσιάζει έναν κοσμικό κύκλο ο οποίος ανανεώνεται

Φιλότης: δεν την βλέπουμε αλλά μπορούμε να καταλάβουμε την παρουσία της.

Σχέση δυνάμεων - ύλης: η φιλότητα βρίσκεται σε αρμονική σχέση με τα 4 ριζώματα ενώ το νείκος είναι σε διάσταση και τα διαλύει όταν υπερισχύει -> ίσες δυνάμεις.

Ο Εμπεδοκλής πήρε στοιχεία από τους προσωκρατικούς και τα αναίρεσε. Είναι αδύνατο να γεννηθεί κάτι από κάτι που δεν υπάρχει. Χρησιμοποιεί το ρήμα "είναι" = υπαρκτή διάσταση.

Υπό την επίδραση της αγάπης, συνδυάζονται τα πάντα, ενώ το μίσος το ένα αντιτίθεται στο άλλο και είναι χωρισμένα.

σφαίρος - δίνος: έρχονται σαν απάντηση στο ερώτημα "ποια μορφή έχει ο κόσμος όταν είναι στην περίοδο της φιλότητας - αρμονίας" => η μορφή του κόσμου που την καθορίζει η φιλότητα είναι σφαίρα (σφαιρικό σύμπαν) και είναι ίση η σφαίρα με τον εαυτό της, δηλαδή είναι η πιο τέλεια -> δέχεται ένα σύμπαν πεπερασμένο και το πιο αρμονικό όπου όλα τα σημεία από το κέντρο απέχουν εξίσου από την επιφάνειά τους.

Αντίθεση με Ξενοφάνη:

Ο σφαίρος ίσως σχετίζεται με τον Θεό. Αυτή η σφαίρα, επειδή καταστρέφεται δεν είναι αθάνατη, είναι ένας θεός υλικού χαρακτήρα δίνος. Εμφανίζεται στην περίοδο της καταστροφής.

Φάση αγάπης: εμφανίζονται τα είδη ζώων - φυτών - ανθρώπων

δίνος= βοηθός του νείκους = μηχανισμός που ξεχωρίζει τα 4 ριζώματα και τελειώνει η ενοτική φάση.

δίνος - δεν αφήνει τον κόσμο να φτάσει στο απόλυτο χάος, αταξία.

Ο Εμπεδοκλής μπόρεσε να δώσει μια απάντηση σε όλους τους προσωκρατικούς για το πόσες αιτίες δρουν μέσα στο σύμπαν.

κοσμογονία: εισάγει για πρώτη φορά το στοιχείο του αιθέρα, από τον αιθέρα δημιουργείται το πυρ, ακολουθεί η γη και μετά το νερό. Γι' αυτήν την πορεία είναι υπεύθυνος ο ίδιος. Το πλανητικό μας σύστημα: ο ήλιος δημιουργήθηκε από την φωτιά, ο ουρανός από τον αιθέρα, δέχεται τη γη σφαιρική και κάνει τη θεωρία 2 ημισφαιρίων για να εξηγήσει τη νύχτα και την μέρα: το πρώτο ημισφαίριο αποτελείται από φωτιά (μέρα), το δεύτερο από αιθέρα (νύχτα). Η σελήνη έχει το φως από τον ήλιο (γενική κοσμογονία)

ζωογονία: υποστήριζε ότι οι πρώτες γενέσεις ζώων και φυτών δεν ήταν ολοκληρωμένες -> ήταν ατελείς.

3 φάσεις:

- ατελείς μορφές μη ολοκληρωμένων όντων.

- προέκυψε όταν τα μέλη ενώθηκαν και προέκυψαν πλάσματα σαν αυτά που βλέπουμε στα όνειρά μας και στη φαντασία

- έδωσε ως ολοκληρωμένες μορφές.

βιολογία: οι τρίχες, τα φύλλα, τα λέπια, το φτέρωμα είναι το ίδιο πράγμα, έχουν κοινό υλικό υπόβαθρο. Κατάλαβε ότι στην εξέλιξη των όντων έρχεται και ο παράγοντας της τύχης. Ο πρώτος στοχαστής στον κόσμο που κατάλαβε ότι η βιολογία εξηγεί τις βιολογικές αρχές συνυπολογίζοντας την τύχη => έχουμε έναν φιλόσοφο που συνδυάζει θέσεις προγενέστερων και δικές του σκέψεις. Εισήγαγε τη θεωρία των απορροιών (την πήρε και ο Δημόκριτος). Υπάρχει μια συνέχεια στα πράγματα.

Το κέντρο της σκέψης είναι η καρδιά (λάθος σκέψη αυτή.)

ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ Ο ΕΦΕΣΙΟΣ:

Είναι ο μοναδικός Εφέσιος που έζησε στο τέλος του 6ου αιώνα - αρχές 5ου. Καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια αλλά ήταν δύστροπος και αντιδημοκρατικός, όπως λένε οι πηγές.

Τα λόγια του ήταν αφοριστικά, γι' αυτό τον αποκαλούσαν σκοτεινό Δεν είχε δάσκαλο, θεωρούσε τον εαυτό του αυτοδίδακτο. Είχε γνώση του Αναξίμανδρου, του Ξενοφάνη, του Πυθαγόρα αλλά δεν το παραδεχόταν.

ΈΡΓΑ: δεν έχουμε σίγουρες πληροφορίες ότι έγραψε κάτι αλλά μάλλον το "περί φύσεως" που διαιρείται σε 3 μέρη: φυσικό, πολιτικό, θεολογικό. Αφήνει την καθαρή φυσική φιλοσοφία και εισάγει την πολιτική και θεολογική φιλοσοφία. Παρόλο που το έργο δεν ήταν δημοφιλές, μετά το θάνατό του, απέκτησε τρομερή επιρροή και έκανε οπαδούς που ονομάστηκαν Ηρακλήτειοι. (Νίτσε, Μαρξ = θεωρούσαν τον Ηράκλειτο "πατέρα" τους). Ο Πλάτωνας σεβόταν τον Ηράκλειτο και έκανε έναν συνδυασμό αντιλήψεων του Παρμενίδη στον κόσμο των ιδεών και τον Ηράκλειτο σχετικά με τη θεωρία του για τον κόσμο των αισθητών.

Βασικές θέσεις:

Λόγος - πυρ, ειμαρμένη, αντίθεση - διαλεκτική.

Πίστευε ότι αυτός κατείχε μιαν αλήθεια που οι περισσότεροι αρνούνταν να κατανοήσουν => πρώτος προβάλλει την άποψη ότι στον κόσμο υπάρχει ένας κοινός λόγος που εξηγεί τα πάντα αλλά οι περισσότεροι δεν το καταλαβαίνουν αυτό και ζουν τη ζωή τους σαν να έχουν δικό τους, ατομικό λόγο. Ξεκινώντας από αυτό καταλήγει ότι στο σύμπαν τα πάντα είναι ένα και πολλά (αντίθεση με Αναξίμανδρο). Θεωρούσε ότι είχε ανακαλύψει μια αλήθεια.

Λόγος = η αρχή που ενοποιεί τα πολλά.

Είναι ο πρώτος που συνέλαβε ότι το σύμπαν (κόσμος) είναι ένα ενιαίο σύνολο αποτελούμενο από ξεχωριστές οντότητες και όπου αυτά τα ξεχωριστά πράγματα με την ενοποιητική δύναμη (ο λόγος είναι η "κόλλα"), ενωμένα σε ένα αδιάλυτο σύμπλεγμα.

Πρώτη αρχή των όντων: η φωτιά - πυρ, η οποία πολλές φορές φαίνεται να ταυτίζεται με το λόγο. Ο άνθρωπος μπορεί να κατανοήσει με το λόγο -> έννοια κοινού λόγου.

-Πώς δημιουργήθηκε ο κόσμος;

Εισήγαγε μια θεωρία που υιοθετούν οι στωικοί αργότερα, τη θεωρία εκπύρωσης διακόσμησης με αφετηρία το πυρ: το σύμπαν κατά τακτά διαστήματα καταστρέφεται από το πυρ σύμφωνα με νόμους αιτιοκρατικούς (ειμαρμένη) και μετά από τη φωτιά ξαναδημιουργούνται κόσμοι σε μια διαρκή εναλλαγή αυτής της αντίθεσης.

Με τα να αδρανούμε, συμμετέχουμε σε ό,τι θα γίνει στον κόσμο αλλά συμμετέχουμε αρνητικά.

Η πιο βασική συμβολή του είναι η καθιέρωση της διαλεκτικής των αντιθέτων: για τον Ηράκλειτο δεν υπάρχει ακινησία στο σύμπαν (φιλόσοφος της κίνησης). Η όποια ισορροπία/αρμονία υπάρχει είναι αποτέλεσμα διαλεκτικής σχέσης και πάλης αντιθετικών δυνάμεων στον κόσμο και στη ζωή μας. Αναγνώρισε ότι μέσα από τη διαπάλη των αντιθέτων έρχεται κενότητα και ισορροπία.

2 είδη αρμονιών:

-εσωτερική, ανώτερη ποιότητα

-φαινόμενη

Γενικά:

-βλέπει ότι υπάρχουν δεσμοί ανάμεσα σε αντιθετικές καταστάσεις, δεσμοί που οδηγούν σε ενότητα.

-διακρίνει αντίθετα αποτελέσματα στο ίδιο πράγμα. Αυτό εξασφαλίζει την ισορροπία. π.χ. το νερό είναι καλό για τα ψάρια αλλά κακό για τους ανθρώπους

-2η εκδοχή: πολλές φορές, οι περιγραφές του ίδιου πράγματος προέρχονται από διαφορετικές όψεις που επιδέχονται διαφορετικές περιγραφές.

-3η εκδοχή: τα καλά πράγματα τα εκτιμάμε μόνο όταν δοκιμάσουμε τα αντίθετα. π.χ. όταν αρρωσταίνουμε εκτιμούμε την υγεία.

-4η εκδοχή: αναφέρεται σε πράγματα που εναλλάσσονται μεταξύ τους. π.χ. εποχές.

Συνοπτικά μας λέει ότι μέσα στη φύση υπάρχουν ζεύγη αντιθέτων πραγμάτων τα οποία αποτελούν ενότητα αλλά και πολλαπλότητα μαζί-->αποτέλεσμα της κίνησης αντίθετων ζευγαριών

Μέσα στο σύμπαν, αυτά τα ζεύγη δεν δρουν ανεξάρτητα αλλά το ένα επηρεάζει το άλλο. Ταυτίζει αυτήν την ενότητα αντιθετικών δυνάμεων με το Θεό. Θεωρεί το Θεό ως κίνηση των αντιθέτων, εναλλαγή των αντιθέτων και σε μερικά σημεία λέει ότι ο Θεός είναι ο Λόγος των αντιθέτων.

Σχέση Θεού - ζευγαριών αντιθέτων= θετική, βάζει για πρώτη φορά το Θεό μέσα στη φύση. Ο Θεός είναι το κοινό συνδετικό στοιχείο των αντιθέτων δυνάμεων. Ο Ηράκλειτος θεωρούσε το σύνολο των πραγμάτων που υπάρχουν μέσα στο σύμπαν ως : 1. ένα ενιαίο, 2.συνεκτικό, 3.λογικά προσδιορίσιμο σύμπλεγμα.

"Η φύση αγαπάει να μην αποκαλύπτει τα μυστικά της στον άνθρωπο"